Kalp-damar sisteminin hayati organlara uygun oranda kanlanma yapamaması sonucu ortaya çıkan ve tansiyon düşüklüğü ile seyreden akut dolaşım yetmezliği olarak tanımlanan şok, kalp krizinden şiddetli alerjik reaksiyona kadar pek çok nedenden kaynaklanabilir. Dokuların ihtiyacı olan oksijen ve diğer temel gereksinimlerin dolaşım bozukluğu nedeniyle sağlanamaması durumu olan şok, hayatı tehdit eden ve acil tedavi gerektiren bir durumdur. Göğüs ağrısı, basit bir kas veya mide ağrısından kaynaklanabileceği gibi, hayatı tehdit eden kalp krizi (miyokart enfarktüsü) gibi ciddi durumlardan da kaynaklanabilir. İlk yardımcılar için göğüs ağrısı durumunda dikkate alınması gereken en önemli husus kalp krizidir. Kalp hastalığı olan bir kişide göğüs ağrısı ve rahatsızlık hissi varsa ve dinlenme ile ilaca rağmen ağrıda azalma olmuyorsa bu durum kalp krizi olarak kabul edilmelidir.

Kalp Krizinin Belirti ve Bulguları

Göğüs ağrısı veya rahatsızlığı kalp spazmı (angina pektoris) ve kalp krizi (miyokart enfarktüsü) olmak üzere iki şekilde kendini gösterebilir.

Kalp Spazmı (Angina Pektoris) Belirtileri:

• Sıkıntı veya nefes darlığı olur.
• Ağrı hissi genellikle göğüs ortasında başlar; kollara, boyuna, sırta ve çeneye doğru ilerler.
• Sıklıkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü ya da fazla yemek yeme sonucu ortaya çıkar.
• Kısa sürelidir, yaklaşık 5-10 dakika kadar sürer.
• Ağrı, istirahat ile durur; istirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu gösterir.
• Nefes alıp vermekle ağrının şekli ve şiddeti değişmez.

Kalp Krizi (Miyokart Enfarktüsü) Belirtileri:

• Hasta ciddi bir ölüm korkusu ve yoğun sıkıntı hisseder.
• Terleme, mide bulantısı, kusma gibi bulgular görülür.
• Ağrı göğüs ya da mide boşluğunun herhangi bir yerinde, sıklıkla kravat bölgesinde görülür, omuzlara, boyuna, çeneye ve sol kola yayılır.
• Süre ve yoğunluk olarak kalp spazmı ağrısına benzemekle birlikte daha şiddetli ve uzun sürelidir.
• Çoğu zaman hazımsızlık, gaz sancısı veya kas ağrısı şeklinde belirti verir ve bu tür rahatsızlıklarla karıştırılır (Bu tür ağrılar, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi olarak düşünülmelidir).
• Ağrının göğüs ortasında ezici, sıkıştırıcı ve ağırlık çökmesi (baskı hissi) şeklinde olması tipiktir.
• Baş dönmesi ve bayılma görülebilir.
• Nefes almada zorluk yaşanır.

Göğüs Ağrısında Yapılması Gereken İlk Yardım Adımları

Ani ve/veya şiddetli göğüs veya sırt ağrısı gibi durumlar acil durum olarak kabul edilmeli ve 112 acil yardım numarası aranmalıdır. İlk yardım uygulamaları şunları içerir:

1. Hemen Yardım Çağırın: Ani göğüs ağrısı olan hasta için öncellikle 112 acil yardım numarası aranır ya da aratılır.

2. Hayati Bulguları Kontrol Edin: Hastanın yaşamsal bulguları (ABC) kontrol edilir.

3. Hastayı Rahatlatın ve Dinlendirin: Hasta rahat bir pozisyonda oturtulur. Yarı eğimli bir pozisyon genellikle bu tür durumlar için en rahat olanıdır. Hastadan dinlenmesi ve hareket etmemesi istenir. Hastaya güven verilir ve sakinleştirilir.

4. Giysileri Gevşetin: Hastanın üzerindeki sıkı kıyafetler gevşetilir.

5. İlaç Kullanımına Yardımcı Olun: Hastanın kalp rahatsızlığı için ilaç alıp almadığı sorulur. Eğer reçeteli ilacı yanındaysa almasına yardımcı olunur.

6. Takip ve Sevk: Sağlık ekibi gelinceye kadar hastanın yanında beklenir. Yol boyunca yaşam bulguları izlenir.

Bilinç Kaybı Durumunda Yapılacaklar (Temel Yaşam Desteği ve OED)

Kalp krizi (miyokart enfarktüsü) geçiren bir kişi yanıt vermez (bilinci kapalı) ve nefes almıyorsa, hemen Temel Yaşam Desteği (TYD) uygulamasına başlanmalıdır.

1. Güvenlik ve Çağrı: İlk yardımcı kendi ve hasta/yaralının güvenliğini sağlar. Hastanın omzuna dokunulur ve “İyi misiniz?” diye sorularak bilinç kontrol edilir. Bilinçsiz ise hemen 112 aranır veya aratılır.

2. Havayolu ve Solunum Kontrolü: Hasta/yaralı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır. Havayolu açıklığı baş geri çene yukarı manevrası ile sağlanır. Nefes alıp almadığı ve göğüs kafesinin hareket edip etmediği “bak-dinle-hisset” yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir.

3. TYD Uygulaması: Solunum yoksa, Temel Yaşam Desteğine başlanır. Yetişkinlerde 30 göğüs basısı ve ardından 2 kurtarıcı nefes (30:2) şeklinde uygulama yapılır.

    ◦ Göğüs Basısı Tekniği: Göğüs kemiğinin alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir, diğer el üstüne konulur ve parmaklar kenetlenir. Kollar dirseklerden bükülmeden dik tutulur ve göğüs kemiği en az 5 cm, en fazla 6 cm çökecek şekilde bası uygulanır. Bası hızı dakikada 100-120 olmalıdır.

4. OED Kullanımı (Otomatik Eksternal Defibrilatör): OED cihazı ulaştığında, TYD’ye ara vermeksizin cihaza bağlanır.

    ◦ OED’nin Önemi: Ani kalp durması genellikle kalbin pompa işlevini bozan elektriksel bir sorundan kaynaklanır. Ani kalp durmasından sonraki 3-5 dakika içinde uygulanabilen şok, sağ kalıma %50-70 oranında olumlu katkı sağlar.

    ◦ Pedlerin Yerleştirilmesi: Pedlerden biri göğüs kemiğinin sağına (köprücük kemiğinin hemen altına), diğeri göğsün sol tarafına (meme başının soluna ve alt kaburga sınırının üzerine) sıkıca yapıştırılır.

    ◦ Analiz ve Şok: Cihaz ritmi analiz ederken hasta/yaralıya dokunulmaz. Cihaz şok önerebilir; yarı otomatik cihazlarda şok düğmesine basılır, tam otomatik cihazlar şoku kendisi verir. Şok sonrası hemen Temel Yaşam Desteğine devam edilir.

Önemli Uyarılar

• Hasta/yaralıda bilinç kaybı gelişirse, ağızdan kesinlikle yiyecek veya içecek bir şey verilmez.
• Yaşam belirtisi gösteren hasta/yaralıya OED ve TYD sonrasında, hava yolu tıkanıklığını önlemek için derlenme (iyileşme, sabit yan yatış) pozisyonu verilir.
• OED kapatılmaz ve pedler çıkarılmaz; cihaz analiz yapmaya devam edecektir.

Kalp krizinde doğru ve hızlı müdahale, kalıcı hasarların ve ölümün önlenmesi açısından hayati öneme sahiptir. Kalp durması durumunda erken dönemde göğüs basısına başlanması ve OED ile defibrilasyon yapılması “Yaşam Zinciri”nin önemli halkalarını oluşturur ve hastanın hayatta kalma şansını artırır.